Η ηρωική ελληνική λεγεώνα της Κριμαίας

Οι άνδρες της Ελληνικής Λεγεώνας στον Κριμαϊκό Πόλεμο (1853-1856). Οι Ελληνες πολέμησαν σε διάφορα σημεία της αμυντικής γραμμής – στους προμαχώνες, στην πυροβολαρχία, όπως και στα στρατηγικής σημασίας οχυρά του Μαλάχοφ Κουργκάν.

Φέτος συμπληρώνονται ακριβώς 160 χρόνια από την έναρξη της πρώτης ηρωικής άμυνας της Σεβαστούπολης. Μεταξύ των στρατιωτών διάφορων εθνικοτήτων που υπερασπίστηκαν τη γη τους από την εισβολή των απρόσκλητων «επισκεπτών», στην άμυνα της Σεβαστούπολης μέχρι την τελευταία ημέρα της πολιορκίας της, έλαβαν μέρος οι Ελληνες εθελοντές της Ελληνικής Λεγεώνας ονόματι του αυτοκράτορα Νικολάου Α΄. Οι Ελληνες πολέμησαν σε διάφορα σημεία της αμυντικής γραμμής – στους προμαχώνες, πυροβολαρχία, όπως και στα στρατηγικής σημασίας οχυρά του Μαλάχοφ Κουργκάν.

Λίγοι γνωρίζουν ότι κατά τη διάρκεια ενός έτους των εχθροπραξιών στην Κριμαία η Ελληνική Λεγεώνα, ο αριθμός της οποίας δεν υπερβαίνει τους 1.200 άνδρες, έχασε περισσότερο από το 50% του προσωπικού, που σκοτώθηκαν, τραυματίστηκαν και πέθαναν από διάφορες αρρώστιες. Ωστόσο, στους περισσότερους από 730 Ελληνες απονεμήθηκαν μετάλλια για την άμυνα της Σεβαστούπολης, καθώς και μετάλλια στη μνήμη του Ανατολικού πολέμου, ενώ 31 άτομα έγιναν ιππότες του Τάγματος Αγίου Γεωργίου, του ανώτερου στρατιωτικού παράσημου.

Η ελληνική διασπορά της Σεβαστούπολης και της Κριμαίας, κατά τη διάρκεια του πολέμου, παρείχε οικονομική βοήθεια στους εθελοντές, εκτός απ’ αυτό πολλές φορές προσπάθησε να διαιωνίσει τη μνήμη των συμπατριωτών της.

Μία από αυτές τις προσπάθειες που έλαβε έγκριση από τις αρχές, αλλά και από τον ίδιο τον αυτοκράτορα, τον Αλέξανδρο Β΄, ήταν αυτή του ήρωα της άμυνας της Σεβαστούπολης, απόστρατου αντισυνταγματάρχη του συντάγματος των Κοζάκων της Αζοφικής, του Αριστείδη Χρυσοβέργη (1803-1889).

Η «λαϊκή ελληνική τιμή»

Το 1864, την παραμονή της δέκατης επετείου από την έναρξη της άμυνας της πόλης, ο Αριστείδης Χρυσοβέργης απηύθυνε έκκληση προς το υπουργείο Αμυνας με την πρόταση «περί της ανέγερσης στη Σεβαστούπολη, για λογαριασμό των αγαθοεργών δωρητών, μνημείου για τους Ελληνες πεσόντες στον Κριμαϊκό Πόλεμο». Σύμφωνα με τον Χρυσοβέργη, ο οποίος θεωρούσε την υπόθεση ανέγερσης του μνημείου «ιερό καθήκον του», η αίτηση υποστηρίχθηκε περίπου από πεντακόσιους Ελληνες κατοίκους της Κριμαίας. Εκτός απ’ αυτό ο Χρυσοβέργης δημόσια κάλεσε όλους τους «διαμένοντες εν Μεγάλη Ρωσική αυτοκρατορία πατριώτες» για τη διαφύλαξη του «αυτοσεβασμού του καθενός και της λαϊκής ελληνικής τιμής» να συγκεντρωθεί ο χρηματικός έρανος για το μνημείο.

Πριν στείλει το αίτημά του προς τις αρχές ο Χρυσοβέργης, ο οποίος διέμενε μετά την αποστράτευσή του στο Κίεβο, πρόλαβε να επισκεφθεί την Κριμαία, όπου εξασφάλισε την υποστήριξη των ντόπιων Ελλήνων, και στη συνέχεια ταξίδεψε στην Αγία Πετρούπολη. Εκεί, μαζί με τους Ελληνες εμπόρους Σταμάτη Ροδοκανάκη, Παντελεήμονα Σκαραμαγκά και τη σύζυγο του τακτικού πολιτικού συμβούλου, την Αγγελική Κομπιλκίνα, αυτοί «υποκινούμενοι από πατριωτικό συναίσθημα και την ψυχική ζεστασιά των αναμνήσεων για τους ομογενείς συμπατριώτες, που εθελούσια, για την τιμή της Ρωσίας, θυσίασαν τις ζωές τους στο πεδίο της μάχης», ίδρυσαν δημόσιο οργανισμό, που έπρεπε να ασχοληθεί με τη συλλογή των εράνων. Τα χρήματα έπρεπε να αποταμιεύονται στον λογαριασμό του κρατικού θησαυροφυλακίου του Κιέβου. Δημόσια εκλεγμένος ταμίας – ο έκτακτος πολιτικός σύμβουλος Καμπύλης ανέλαβε τη διαχείριση όλων των δωρεών, ενώ τα ονόματα των δωρητών δημοσιεύονταν στην εφημερίδα «Βέντομοστι» του Κιέβου.

Η πρόταση του Χρυσοβέργη και της ελληνικής κοινότητας υποστηρίχθηκε από το υπουργείο Αμυνας. Ο ίδιος ο υπουργός, που ήταν ένας προοδευτικός μεταρρυθμιστής, ο Ντμίτρι Μιλούτιν, αφού εξέτασε το αίτημα των Ελλήνων, σημείωσε ότι «από το υπουργείο Αμύνης εμπόδια δεν υπάρχουν». Με τον ίδιο τρόπο αντέδρασαν οι αρχές των περιφερειών της Ταυρικής και του Νοβοροσίσκ. Ωστόσο, το σχέδιο του μνημείου, που το φιλοτέχνησε ο ίδιος ο Χρυσοβέργης, φυσικά απορρίφθηκε.

Την οριστικοποίηση σχεδίου του μνημείου που πρότεινε ο Χρυσοβέργης ανέλαβε ο φημισμένος αρχιτέκτονα Νικολάι Μόργκαν. Το καλοκαίρι το σχέδιο παρουσιάστηκε από τον υφυπουργό Βαλούγιεβ στον τσάρο για έγκριση. Στα αρχεία του ρωσικού ιστορικού αρχείου φυλάσσονται τα σχέδια του μνημείου: το σχέδιο, πλάγια άποψη και πρόσοψη, με τη θετική έγκριση του αυτοκράτορα Αλεξάνδρου Β΄: «Ο αυτοκράτορας καταδέχτηκε να το εξετάσει. Τσάρσκογιε Σελό. 27 Αυγούστου 1865». Στην παρουσίαση του υπουργού Αμυνας στο υπουργείο Εσωτερικών στις 25 Αυγούστου 1865, σημειώθηκε ότι για την κατασκευή του μνημείου απαιτείται το ποσό των 3.000 ρουβλίων, και ότι το μνημείο πρέπει να είναι από χυτοσίδηρο. Δυστυχώς, το έργο ποτέ δεν πραγματοποιήθηκε λόγω της έλλειψης των απαιτούμενων χρημάτων.

Ούτε ένα μνημείο

Σήμερα, ούτε στη Σεβαστούπολη ούτε στην Μπαλακλάβα, την οποία ηρωικά υπερασπίστηκαν άντρες του Ελληνικού Τάγματος Πεζικού της Μπαλακλάβας τον Σεπτέμβριο του 1854, υπάρχει ένα μνημείο. Υπάρχει μια μικρή πλάκα με την αναφορά για την Ελληνική Λεγεώνα δίπλα στο υπό κατάρρευση πέτρινο στηθαίο στην περιοχή του Τρίτου προμαχώνα, όπως και μια επιγραφή σε μια πλάκα από γρανίτη στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου στο αδελφικό κοιμητήριο. Αυτά, και τίποτα άλλο. Οι Ελληνες σαν να έχουν «εξαλειφθεί» από τα ιστορικά χρονικά της Κριμαίας, και έγιναν αντικείμενο της επιστημονικής μελέτης ελάχιστων ενθουσιασμένων ερευνητών. Φέτος, στις 27-29 Σεπτεμβρίου στην Κριμαία, με πρωτοβουλία του Κέντρου Ελληνικών Ερευνών «Κονταράκη Β.Χ.», οργανώθηκε συνέδριο «Οι Ελληνες και η άμυνα της Σεβαστούπολης 1854-1855». Ανακεφαλαιώνοντας τις εργασίες του συνεδρίου ομάδα ερευνητών –Ιγκορ Μοσχούρης, Σεργκέι Πιντσούκ-Γαλάνης και Αγαθάγγελος Γκιουρτζίδης– έθεσε ζήτημα περί διαιώνισης της μνήμης των Ελλήνων εθελοντών και της ανέγερσης του μνημείου αφιερωμένου στην Ελληνική Λεγεώνα.

* Ο κ. Σεργκέι Πιντσούκ-Γαλάνης είναι ιστορικός. Τη μετάφραση του κειμένου έκανε ο κ. Αγαθάγγελος Γκιουρτζίδης, ιστορικός.

http://www.kathimerini.gr/795484/article/epikairothta/ellada/h-hrwikh-ellhnikh-legewna-ths-krimaias

Έντυπη